| Dach zamyka konstrukcyjnie pierwszy etap budowy domu – stan surowy. Zatknięcie wiechy to chwila symboliczna i zwykle dla inwestora wzruszająca. By po latach wspominać ją z sentymentem, warto zawczasu dobrze przemyśleć wybór konstrukcji i pokrycia. Dach bowiem pełni ważną rolę: chroni nas, wnętrze naszego domu, a także jego elementy konstrukcyjne. Nadając budowli określoną formę i styl, decyduje też w dużej mierze o jej estetyce – to po prostu aktor w roli pierwszoplanowej. Jaki dach, taki domWybierając kształt dachu, wybieramy poniekąd styl życia. Choć stwierdzenie to na pierwszy rzut oka może się wydać buńczuczne, jest w nim wiele prawdy. Inaczej bowiem mieszka się pod dachem dwuspadowym, gdzie stosunkowo przestronne wnętrza poddasza doświetlają sekwencje okien połaciowych, a „do nieba blisko”, inaczej zaś pod dachem kopertowym, w niewielkich nastrojowych pokoikach, do których światło skąpo wsącza się przez nostalgiczne lukarny. Jeszcze inaczej będzie wyglądało nasze życie pod dachem płaskim, w pełnowartościowej, jasnej przestrzeni, bez skosów narzucających ograniczenia funkcjonalne. A z drugiej strony, te przytulne skosy… Ich brak może nam jednak zrekompensować urządzenie na płaskim dachu tarasu widokowego z niewielkim ogrodem, w którym możemy posadzić nawet małe drzewa! Kusząca to perspektywa, choć droga do niej niełatwa. Warto się nad nią zastanowić zwłaszcza, jeśli budujemy dom na małej działce.Jak widać, możliwości jest wiele. Każda z nich jednak oznacza inną technologię, inne wymogi materiałowe i wykonawcze, a także – inny kosztorys. W Polsce największą popularnością nieprzerwanie od lat cieszą się dachy strome (spadziste), o zróżnicowanych konstrukcjach i kątach nachylenia. Znajduje to odbicie w katalogach projektów gotowych, w których dopiero od kilku lat pojawiają się interesujące propozycje domów opartych na formie kostki w różnych wariantach i zestawieniach brył. Powodem tego jest wielowiekowa rodzima tradycja, powiązana z warunkami klimatycznymi. Nowoczesne technologie pozwalają jednak to kryterium pominąć; można dziś zbudować dach płaski, zapewniający równie skuteczną ochronę budynku przed kaprysami naszej aury. Co więcej, przy odpowiednim doborze materiałów dach taki może okazać się znacznie tańszy niż jego stromy odpowiednik. Dachy stromeKonstrukcje dachoweW zakresie form dachów stromych panuje duża swoboda. Tworzenie wielopołaciowych konstrukcji o zróżnicowanych kątach nachylenia, urozmaiconych lukarnami, daszkami i wieżyczkami to domena rodaków, co nie zawsze wychodzi krajobrazowi na zdrowie. Wymuszając na architekcie udziwnienia, warto pamiętać, że najbardziej ekonomiczny w budowie i użytkowaniu jest prosty dach dwuspadowy (patrz ramka), któremu przy zachowaniu odpowiednich proporcji wszystkich elementów budynku, nie można odmówić urody. Dach o tym kształcie w optymalny sposób łączy stosunkowo niskie koszty i dużą powierzchnię przestrzeni użytkowej poddasza z „cudowną” prostotą wykonania. Montażu okien dachowych nie da się uniknąć w przypadku dachu czterospadowego z kalenicą (kopertowego), gdzie jedyną ścianą poddasza jest ścianka kolankowa, zbyt niska na umieszczenie w niej okien fasadowych. Taki dach znacznie ogranicza również powierzchnię użytkową (liczoną do wysokości 1,9?m) poddasza oraz możliwości jego wygodnego umeblowania. Wyższe będą również koszty jego pokrycia. Jest to jednak forma dachu doskonała dla domu parterowego w tradycyjnym stylu. Innym wariantem dachu stromego jest dach mansardowy o charakterystycznie załamanej połaci, której dolna część pełni w praktyce rolę lekko odchylonej od pionu ściany (można w niej zamontować okna fasadowe). Połacie górne mają znacznie mniejszy spadek. Pod takim dachem unikniemy niewygodnych skosów, jednak jego wyrazisty wygląd w zdecydowany sposób określa styl architektury, a nie do każdej pasuje. Można też wybrać ciekawy dach półszczytowy o staropolskiej, regionalnej stylistyce rodem z Podhala, będący wariantem dachu dwuspadowego. Rzadziej spotyka się dziś dachy jednospadowe (pulpitowe), projektowane głównie dla zabudowań gospodarczych, czy namiotowe, stanowiące uproszczoną wersję dachu czterospadowego (bez kalenicy). Obok „katalogu” tych podstawowych form istnieje, oczywiście, bardzo wiele wariacji, tworzonych z połączenia różnych wariantów. Ich cechą wspólną jest zdolność szybkiego i skutecznego odprowadzenia wody deszczowej, a także to, że pokrycie dachowe – w dachach stromych doskonale widoczne – staje się istotnym elementem architektonicznego wizerunku. Materiał Od wieków wśród materiałów konstrukcyjnych na dach o spadzistych połaciach niepodzielnie króluje drewno jako tani, łatwy w obróbce surowiec. Ma ono także odpowiednią wytrzymałość, by przenieść ciężar pokrycia dachowego oraz zmienne obciążenia od naporu wiatru i masy zalegającego zimą śniegu. Konstrukcja z właściwie zaimpregnowanego drewna będzie także trwała – martwić się o nią będą dopiero nasze wnuki, a może ich potomkowie. Do budowy konstrukcji dachowych używane jest wyłącznie drewno z drzew iglastych: najczęściej sosnowe lub świerkowe (rzadziej z jodły i doskonałego lecz kosztownego, chronionego modrzewia). Przy zakupie drewna należy zwrócić uwagę na jego prostoliniowość oraz liczbę i wielkość sęków (nie mogą być większe niż 1 przekroju belki). Materiał dyskwalifikują ślady po żerowaniu owadów, a także widoczne oznaki zgnilizny. Wilgotność drewna na więźbę dachową nie może przekraczać 18%. Przed budową wszystkie elementy drewniane muszą zostać zaimpregnowane – najlepiej ciśnieniowo, metodą przemysłową w zakładzie wytwórczym. Wykonanie Z reguły budowę więźby dachowej zlecamy ekipie cieśli – jest to rozwiązanie powszechnie stosowane, bo najtańsze. Niezależnie od tego, kto dostarcza materiał (my czy wykonawca), konstrukcja dachu wznoszona jest bezpośrednio na budowie. Funkcjonują też na rynku wyspecjalizowane firmy, przygotowujące na zlecenie elementy więźby w zakładzie produkcyjnym, a następnie montujące je na miejscu. Godne polecenia jest trzecie rozwiązanie: zamówienie gotowej konstrukcji z prefabrykowanych dźwigarów drewnianych, łączonych za pomocą płytek wielokolcowych. Decyzję warto podjąć wcześniej, możemy bowiem zrezygnować wówczas z kosztownego stropu prefabrykowanego lub żelbetowego, wykorzystując, jako konstrukcje stropową, dolne belki dźwigarów. Jeśli planujemy poddasze nieużytkowe, prefabrykowana więźba pozwoli nam ze stropu w ogóle zrezygnować. Pokrycie Dzięki spadzistemu ukształtowaniu połaci, pokrycie dachu stromego nie musi być idealnie szczelne. Nie znaczy to oczywiście, że może przez nie przenikać woda; istotne jest, by przez nieszczelności nie przedostawała się ona do warstwy ocieplenia. W dachu o dużym kącie nachylenia problem ten eliminuje naturalny spływ deszczówki; możemy na nim ułożyć dowolne pokrycie: dachówki ceramiczne lub cementowe, blachę, blachodachówki, a także gonty bitumiczne. Połacie o mniejszym spadku (do 25o) również można pokryć dowolnym materiałem, jednak tu musimy spełnić warunek szczelności; uzyskamy ją, wykonując pokrycie podwójne: warstwę papy na pełnym deskowaniu, a dopiero na niej dachówki, pełniące wyłącznie rolę dekoracyjną. Zróżnicowane stopnie nachylenia dachu wymagają także różnego sposobu mocowania elementów pokrycia. Dotyczy to zwłaszcza dachówek ceramicznych i cementowych – na dachach o spadku połaci powyżej 60o każdą z nich należy przytwierdzić do łaty za pomocą drutu lub gwoździa (na rynku dostępne są dachówki z nawierconymi specjalnie w tym celu otworami). Dobierając pokrycie warto również uwzględnić panujące w regionie warunki klimatyczne. Tam gdzie roczne opady śniegu są obfite, najlepiej sprawdzi się dach o dużym spadku, pokryty gładkim, śliskim materiałem (blachą lub blachodachówką). Pokrycie dachowe układane w strefie silnego zanieczyszczenia powietrza oraz na wybrzeżu powinna charakteryzować wysoka odporność na korozję. Na działkach zadrzewionych wybierajmy pokrycia niepodatne na porastanie mchem, o dużej wytrzymałości mechanicznej (spadające gałęzie i szyszki!), czyli gładkie blachodachówki, malowane powierzchniowo dachówki cementowe lub ceramiczne dachówki glazurowane. Każdy z rodzajów pokrycia dachowego wymaga odpowiedniego podłoża, co ma związek ze sposobem mocowania. Dachówki ceramiczne i cementowe oraz blachy i blachodachówki możemy ułożyć metodą tradycyjną (jednocalowe deski mocujemy na styk do krokwi, następnie pokrywamy papą, a przez nią przytwierdzamy do krokwi łaty i kontrłaty). Bardziej godna polecenia jest jednak nowocześniejsza technologia, w której papę na deskowaniu zastępuje folia wstępnego krycia o wysokiej paroprzepuszczalności. Folię taką mocujemy bezpośrednio do krokwi (ważne: odpowiednią stroną do dołu!), a łaty i kontrłaty nabijamy na krokwie przez nią. W obu technologiach bardzo istotne jest zachowanie szczeliny wentylacyjnej pomiędzy pokryciem a warstwą podkładową – zapewni to prawidłowo wykonany ruszt łat i kontrłat. Innego podłoża wymagają gonty i dachówki bitumiczne oraz papy (układane zwykle jako pokrycie tymczasowe); musi ono być sztywne, o równej gładkiej powierzchni. Wykonuje się je z nabijanych na krokwie desek (najlepiej łączonych na pióro i wpust) lub płyt z wodoodpornej sklejki. Ciąg dalszy artykułu w formacie pdf: |
Pobierz wersję pdf: Konstrukcje, pokrycia dachowe, rynny
