Schody drewniane - rodzaje i montaż

Czego dowiesz się z artykułu?

• Z jakiego drewna powinny być zrobione schody?
• Z czego składają się schody?
• Jakie są rodzaje schodów drewnianych?
• Co tworzy balustradę?
• O czym warto pamiętać przy projektowaniu schodów drewnianych?

Jeśli w naszym domu mają się znaleźć schody, musimy zadecydować o tym gdzie będą umieszczone i ile miejsca możemy na nie przeznaczyć. W nowoczesnych projektach coraz rzadziej spotyka się klatkę schodową. Zazwyczaj architekci umieszczają schody w holu lub w salonie.

Dlatego tak ważny jest ich kształt i wykończenie. Jako stały element wnętrza mogą w sposób decydujący zaważyć na stylu i wyglądzie całego pomieszczenia. Między innymi dlatego drewno, jako materiał niezwykle różnorodny, naturalny i efektowny i jednocześnie trwały jest tak często wybierane jako surowiec do wykonania schodów.

Balustrada bez wypełnienia to dobry pomysł, ale tylko wówczas, gdy w domu nie ma małych dzieci (fot. Centrum Schodów)

Z czego składają się schody i z jakiego drewna powinny być zrobione?

Schody drewniane wykonuje się z rodzimego drewna drzew liściastych: klonu, buku, brzozy, dębu, jesionu, wiśni, orzecha oraz z gatunków egzotycznych. Te ostatnie są niestety kilkadziesiąt procent droższe, rzadko wykorzystywane jest drewno iglaste, zwykle sosnowe.

Drewno przeznaczone na stopnie powinno odpowiadać co najmniej II klasie jakości. Wszystkie innych elementów nośnych schodów należy wykonywać tylko z drewna liściastego klasy I. Materiał powinien mieć gęsto rozmieszczone słoje. Drewno musi być suche (wilgotność poniżej 8-12%), bez sęków i innych wad. Stopnie wykonuje się bądź z drewna litego, bądź klejonego warstwowo.

Ponieważ drewno używane na schody musi być bardzo dobre gatunkowo, często zastępuje się je prefabrykatami. Są wśród nich płyty z drewna litego klejonego na styk lub niektóre odmiany sklejki. Nie wolno natomiast używać listwowych i listewkowych płyt stolarskich.

Nowoczesny minimalizm czyli prosta forma stopni i brak poręczy (fot. Marchewka)

Z czego składają się schody?

• bieg - nachylona część schodów; ta, po której wchodzimy, składająca się ze stopni i biegnąca w jednym kierunku
• podniebienie - spodnia część biegu,
• spocznik - pozioma płyta na półpiętrze, można dzięki niej zmienić bieg schodów,
• podest - taka sama płyta jak spocznik, ale umieszczona na piętrze,
• stopnica - pozioma część stopnia, na której stawiamy stopę, poruszając się po schodach,
• podstopnica - pionowa część stopnia; jeśli jej nie ma - schody są ażurowe,
• policzek - boczna belka biegu lub np. w przypadku żelbetowych, jego bok.

Rodzaje schodów drewnianych

Podstawowe konstrukcje schodów drewnianych to schody drabiniaste, policzkowe lub kręte. Schody drabiniaste, to rodzaj schodów ażurowych. Składają się z dwóch belek policzkowych i stopnic, do nich zamocowanych. Służą zwykle jako pomocnicze: np. prowadzące do piwnicy czy na strych.

Mogą być również w wersji składanej, po złożeniu mieszczące się w skrzynce chowanej w suficie. Dużo wygodniejszym rodzajem schodów drewnianych są schody policzkowe. Składają się z dwóch belek policzkowych, stopnic i podstopnic. Policzki mają zwykle grubość 5 cm, wysokość zależnie od wymiarów stopni, ale zwykle ok. 30 cm.

Stopnie maja grubość 4-6 cm, a podstopnice 2-3 cm. W takich schodach w gniazda wydrążone (wyfrezowane) w belkach policzkowych wsuwa się stopnice i podstopnice. Belki zaś ściąga się nakrętkami nakręcanymi na obustronnie gwintowany metalowy pręt.

Coraz większą popularnością cieszą się schody kręte. Ten rodzaj schodów drewnianych zwykle montuje się tam, gdzie na duże wygodne schody nie ma miejsca, bo nie zostało ono przewidziane w projekcie, np. schody prowadzące na zaadaptowany strych. Również w dwupoziomowych mieszkaniach w blokach schody kręte mogą być dobrym rozwiązaniem, szczególnie, ze mieszkania takie maja czasem tylko 65 m2 powierzchni. Ważne jest więc, by schody zajęły jej jak najmniej.

Jeśli założymy minimalną wymaganą długość stopnia 80 cm, średnica wersji okrągłej nie przekroczy 2 m. Typowa postać tych schodów to stalowy, aluminiowy lub drewniany słup nośny, dołem i górą przymocowany do stropów. Wokół niego wachlarzowo rozmieszcza się stopnie. Niestety takie schody nie są zbyt wygodne w codziennym użytkowaniu. Poza tym utrudniają znacznie wniesienie na górna kondygnację dużych elementów, np. mebli.

Finezyjne balustrady to niezwykle efektowne wykończenie schodów, pasujące do wnętrza urządzonego raczej w tradycyjnym stylu (fot. Domański)

Rodzaje balustrad

Stanowią konieczne zabezpieczenie schodów od strony przestrzeni otwartej. Aby skutecznie chroniły przed wypadnięciem, powinny mieć co najmniej 0,9 m wysokości. Pomagają też przy wchodzeniu i schodzeniu, powinny więc stanowić pewne i wygodne oparcie dla dłoni.

Balustradę tworzy poręcz i wypełnienie, które służy do jej zamocowania. Najczęściej poręcze do drewnianych schodów wykonuje się również z drewna, takiego samego jak schody.

Wypełnienie drewnianych balustrad stanowią drewniane słupki, tzw. tralki, w formie kielicha, warkocza, wazonu, etc. Ale do nowoczesnych wnętrz można zamówić drewniane schody z prostymi słupkami z metalowych chromowanych prętów. Zarówno poręcze jak i wypełnienie mogą mieć dowolny kształt, w zależności od fantazji inwestora i ogólnego stylu wnętrza.

Schody jednobiegowe - są najłatwiejsze do wykonania, tanie, ale dość męczące z powodu konieczności pokonywania dużej liczby stopni bez odpoczynku (spocznika)

Schody dwubiegowe zwykłe - rozwią-zanie bardzo wygodne, łatwe do wykonania i zajmujące stosunkowo niewiele miejsca, dzięki temu są najbardziej popularne

Schody łamane - ich wybór umożliwia wykonanie wąskiego i niezbyt długiego otworu w stropie, a dzięki mniejszej liczbie stopni (w dłuższym biegu) są wygodniejsze od schodów jednobiegowych

Schody trójbiegowe - dzięki krótkim biegom i dwóm spocznikom są wygodne, ale zabierają dużo miejsca

Schody zabiegowe - zajmują małą powierzchnię, ale są skomplikowane i niewygodne, ponieważ spocznik zastępują stopnie o zmiennej szerokości

Schody wachlarzowe - rozwiązanie bardzo efektowne i dość wygodne, ale tylko w sporych pomieszczeniach, gdy wewnętrzny promień krzywizny jest na tyle duży, żeby węższy koniec stopnia miał szerokość co najmniej 16 cm

Schody kręcone (spiralne) - są niewygodne, ale wymagają bardzo niewiele miejsca, można je kupić gotowe i samodzielnie zmontować

Jak zrobić schody drewniane - montaż

Montaż schodów z elementów drewnianych polega na ustawieniu w odpowiednim miejscu słupa konstrukcyjnego i nakładaniu, od poziomu niższej kondygnacji, kolejnych stopni. Ważne jest by pamiętać o tym, że każdy kolejny musi być przesunięty w stosunku do poprzedniego o taką samą odległość. Stopnie najczęściej są tez drewniane.

W schodach dwubiegowych zwykłych podest, czyli spocznik oparty jest na dwóch belkach spoczywających oboma końcami na murze. W schodach dwubiegowych łamanych pod kątem 90° spocznik jest oparty na trzech belkach wspornikowych zamocowanych jednym końcem do muru. Dwie belki układa się prostopadle do ścian narożnika, trzecia zaś poprowadzona jest po przekątnej i wysunięta najdalej.

Rodzaje schodów drewnianych - wykończenie

Niezależnie od sposobu wykonania, drewniane schody wymagają wykończenia. Można zmienić kolor drewna malując je bejcą lub pozostawić naturalny kolor. Ale w obu przypadkach trzeba koniecznie pokryć je lakierem do drewna, bezbarwnym lub koloryzującym.

Lakier musi tworzyć powłokę trwałą na ścieranie, zarysowania i wgniecenia. Można wybierać spośród szerokiej oferty lakierów poliuretanowych i akrylowych. Ważne jest by były utwardzane promieniami UV. Każdy element, a szczególnie miejsca narażone na ścieranie, czyli stopnie, należy malować lakierem trzykrotnie.

O tym warto pamiętać podczas projektowania schodów drewnianych:

• W domu jednorodzinnym o wysokości kondygnacji 260-270 cm, projektuje się najczęściej schody mające 12-15 stopni - wraz ze stopniem początkowym.
• Wysokość kondygnacji jest liczona od posadzki dolnej do górnej płaszczyzny stropu piętra.
• Minimalna szerokość użytkowa biegu powinna wynosić 70 cm, zaś spocznika 80 cm.
• Maksymalna wysokość stopnia to 20 cm.
• W schodach zabiegowych, szerokość stopni przy zewnętrznym policzku jest większa, przy wewnętrznym zaś mniejsza. Natomiast na linii biegu, czyli po środku stopnia szerokość wszystkich stopni musi być taka sama.
• Nachylenie biegu schodów wewnętrznych jest określone wzorem: 2x wys. stopnia + jego szer. = 0,63 m.
• Na jednym biegu nie powinno być więcej niż 17 stopni, ale też nie mniej niż 3, łatwo się wtedy potknąć.
• Jeśli w domu jest małe dziecko, ze względów na jego bezpieczeństwo odległość między poszczególnymi tralkami nie może przekraczać 10 cm. Warto również przy wejściu na schody zamontować poruszającą się na zawiasach, zamykaną bramkę.

Schody gotowe

Schody zamawiane u stolarza według indywidualnego projektu niewątpliwie są najbardziej efektowne, ale też dość kosztowne. Jeśli ograniczony budżet nie pozwala na skorzystanie z takiej usługi, wyjściem z sytuacji może okazać się kupno schodów gotowych.

Oferowane są przez niektórych producentów i dostępne są również w marketach budowlanych. Zazwyczaj można je zamontować samodzielnie. Kupuje się je w kompletnych zestawach z dołączoną instrukcją montażu. Elementy drewniane mogą wykończone lub przeznaczone do polakierowania już po zmontowaniu. Standardowe schody gotowe mają od 270 do 310 cm wysokości i do 100 cm szerokości.

Główne elementy konstrukcji zwykle wykonane są z litego, giętego lub klejonego drewna albo ze stali. Schody gotowe składają się z powtarzalnych elementów (modułów), montuje się je szybko i łatwo już po zakończeniu budowy. W zdecydowanej większości są samonośne. Przymocowuje się je do konstrukcji podłogi i do stropu za pomocą śrub rozporowych. Proste schody policzkowe czasami przykręca się bezpośrednio do ścian. Stopnie i balustrady montuje się do konstrukcji schodów za pomocą śrub.

Schody gięte zwykle przygotowuje się w zakładzie produkcyjnym (po wcześniejszym wykonaniu dokładnego pomiaru w domu klienta) i w całości dostarcza na miejsce. Najprostszym modelem schodów gotowych są składane schody na strych.

Joanna Dąbrowska
fot. otwierająca: Prudlik