Ściany fundamentowe i piwniczne Cz. II

Czego dowiesz się z artykułu?

• Jak murować ściany fundamentowe i piwniczne z pustaków zasypowych?
• Jakie materiały wybrać do hydroizolacji ścian fundamentowych i piwnicznych?
• W jaki sposób używać mas bitumicznych, mineralnych, wodoszczelnych zapraw cementowych?
• W jaki sposób używać pap asfaltowych?

Ściany z pustaków zasypowych

Są one jakby specjalnie stworzone dla prywatnych inwestorów budujących domy sposobem gospodarczym. Ściany grubości 20, 25 lub 30 cm układa się bowiem podobnie jak klocki Lego dzięki temu, że na spodzie i wierzchu pustaka są odpowiednio wyprofilowane krawędzie. Nie trzeba przy tym używać zaprawy (oprócz pierwszej warstwy układanej na ławie fundamentowej i dokładnie poziomowanej).

Istotne jest, aby zastosowane elementy (zwykłe, narożne i uzupełniające) były wykonane z betonu na bazie kruszywa naturalnego, a nie żużla czy keramzytu. Po ułożeniu każdych trzech warstw otwory w pustakach należy wypełnić betonem klasy co najmniej B10 (lepiej B15 lub B20), ewentualnie keramzytobetonem, jeśli nie przewiduje się stosowania dodatkowej warstwy izolacji cieplnej. W ścianach fundamentowych można nie dawać zbrojenia, choć jest wskazane, aby na spodzie i ewentualnie na wierzchu ostatniej warstwy ułożyć zbrojenie wieńca. 

Wystarczą do tego celu zaledwie dwa (albo cztery) pręty średnicy 12 mm ze stali gładkiej lub żebrowanej. Zbrojenie powiązane jest strzemionami średnicy 6 mm, wygiętymi w kształcie litery C lub S, w rozstawie co 30 cm. Niektóre rodzaje pustaków w odpowiednich miejscach mają nacięcia ułatwiające wyłamanie ścianek i ułożenie zbrojenia w przewidzianym miejscu. Jeśli takich udogodnień nie ma, zagłębienia można wykonać używając przecinaka i młotka. Wtedy jednak trzeba zachować dużą ostrożność, żeby nie zniszczyć całego pustaka. 

Ściana fundamentowa z pustaków zasypowych, fot. Techbud.

W ścianach piwnicznych zbrojenie jest znacznie bardziej skomplikowane. Przede wszystkim w każdym narożu ściany musi się znaleźć zbrojenie słupa. Będzie ono połączone z tzw. prętami startowymi zakotwionymi w ławach fundamentowych. Słupy mogą być również potrzebne na długości ściany. O tym decyduje konstruktor na podstawie przeprowadzonych obliczeń. 

Dobiera on także średnicę i liczbę prętów oraz rozstaw słupów pośrednich. Czasami decyduje się na powiązanie słupów prętami rozdzielczymi, układanymi np. w co drugiej, trzeciej lub czwartej warstwie pustaków. Do tego dochodzą jeszcze nadproża nad otworami okiennymi i drzwiowymi (czasami z belek prefabrykowanych) oraz zbrojenie wieńca, które najczęściej jest zalewane betonem podczas wykonywania stropu nad piwnicą.

Roboty zbrojarskie powinien wykonywać fachowiec, natomiast zadaniem inwestora lub inspektora nadzoru jest dopilnowanie, aby wszystkie prace były przeprowadzone zgodnie z projektem i z materiałów odpowiedniej jakości.

Materiały hydroizolacyjne

Ściany znajdujące się poniżej poziomu terenu trzeba zabezpieczyć przed wilgocią i wodą znajdującą się w gruncie. W tym celu stosuje się dwa rodzaje izolacji:

• izolację poziomą układaną na ławach fundamentowych, na wierzchu ścian fundamentowych oraz piwnicznych (pod wieńcem stropowym), w miejscu połączenia z izolacją poziomą podłogi piwnicy, a także 20-30 cm nad poziomem terenu (w piwnicach płytko zagłębionych);
• izolację pionową, którą zabezpiecza się zewnętrzne powierzchnie ścian znajdujące się poniżej poziomu terenu.

Hydroizolacja pozioma, fot. Griltex Polska.

Hydroizolacja pionowa, fot. Atlas.

Zadaniem izolacji poziomej jest ochrona kolejnych, wyżej usytuowanych elementów konstrukcyjnych budynku przed wilgocią powstałą na skutek podciągania kapilarnego. Izolacja pionowa ma zatrzymywać wilgoć oraz nie dopuszczać do wniknięcia wód opadowych i gruntowych w ścianę. Trzeba sobie przy tym zdawać sprawę, że wykonywanie hydroizolacji ma sens tylko wtedy, gdy będzie ona szczelna. Zapewnią to różne materiały. Ważne, aby stanowiły ciągłą barierę dla wody i wilgoci. W zależności od warunków gruntowo-wodnych stosuje się następujące typy izolacji pionowych:

• izolacje przeciwwilgociowe (typu lekkiego) - wykonywane w gruntach przepuszczalnych, czyli piaskach i żwirach, gdy zwierciadło wody gruntowej znajduje się poniżej poziomu posadowienia. Chronią ściany przed naturalną wilgocią gruntu, a także przed wodą opadową i podciąganą kapilarnie, która może się podnieść na wysokość 1 m ponad poziom wody gruntowej; 
• izolacje przeciwwodne typu średniego - wykonywane głównie w gruntach nieprzepuszczalnych, gdy woda gruntowa znajduje się poniżej fundamentów oraz w gruntach przepuszczalnych, jeśli występuje niebezpieczeństwo okresowego podnoszenia się zwierciadła wody gruntowej powyżej poziomu posadowienia budynku. Zabezpieczają ściany przed wodą opadową przesączającą się w kierunku przegrody i zbierającą się na dnie wcześniej wykonanego wykopu (zjawisko bardzo częste w gruntach nieprzepuszczalnych);
  
• izolacje przeciwwodne typu ciężkiego - wykonywane przede wszystkim w budynkach podpiwniczonych, gdy zwierciadło wody gruntowej znajduje się powyżej poziomu podłogi piwnicy (niezależnie od rodzaju gruntu). Mają chronić budynek przed wodą naporową, czyli wywierającą parcie hydrostatyczne.

Uwaga. Wykonanie izolacji typu ciężkiego w domu jednorodzinnym należy do zadań trudnych i kosztownych, dlatego w takim przypadku zaleca się rezygnację z podpiwniczenia lub zmianę sposobu posadowienia budynku. 

Znając rzeczywiste warunki gruntowo-wodne, można zaprojektować najodpowiedniejszy (skuteczny i ekonomiczny) rodzaj hydroizolacji ścian fundamentowych oraz piwnicznych. W korzystnej sytuacji są inwestorzy budujący dom według projektu indywidualnego; bo potrzebne informacje zapewne były znane ich architektom. Nieco gorzej jest wtedy, gdy projekt domu wybrano z katalogu.

Oczywiście, istnieje możliwość, że przewidziany przez projektanta rodzaj gruntu i poziom wody gruntowej odpowiadają rzeczywistości. Jednak dość często trzeba dokonać zmiany sposobu posadowienia budynku, a tym samym rodzaj hydroizolacji dostosować do warunków istniejących. Korzystne jest to, że można wtedy projektanta poinformować, jakie są preferencje inwestora. Wybór materiałów i technologii jest przecież ogromny.

Może cię zainteresować

Jak murować z pustaków keramzytobetonowych? Które stropy są najsztywniejsze i najmniej się uginają? Jak obliczyć ilość pustaków na dom? Jak budować ściany z elementów keramzytobetonowych? Profesjonalny system renowacyjny do usuwania wilgoci i pleśni z Twojego domu 10 rzeczy, które musisz wiedzieć o stropach Wapno hydratyzowane - uniwersalny materiał wiążący w budownictwie Technologia IZODOM2000 - koniec z zamartwianiem się o wysokie rachunki za ogrzewanie Ekspresowa budowa ścian konstrukcyjnych z Ytong Panel SWE Cichy dom - izolacja akustyczna stropów Z czego wybudować zdrowy dom w krótkim czasie i bez wilgoci technologicznej? Stropy filigranowe - czy warto wykonać z nich strop?

Zobacz więcej Zwiń

Masy i membrany

Są to najczęściej półpłynne masy bitumiczne lub mineralne, które po nałożeniu zwykle dwóch warstw i wyschnięciu tworzą na ścianie elastyczną i wodoszczelną powłokę. Najpopularniejsze są produkty wytwarzane na bazie asfaltu. Są jednak także dostępne wodoszczelne zaprawy cementowe (modyfikowane odpowiednimi substancjami). Ich skuteczność, czyli szczelność, w dużej mierze zależy od gładkości podłoża.

Dlatego ściany murowane trzeba wcześniej pokryć cienkim tynkiem kategorii II, tzw. rapówką. Inaczej łatwo o przypadkową nieszczelność w trakcie nakładania masy na nierównym podłożu (najczęściej na spoinach) albo podczas zasypywania wykopu. Cenną zaletą mas i membran jest łatwość ich nanoszenia - przy użyciu pędzla, wałka lub pacy. Nie wymaga ona właściwie żadnych kwalifikacji. 

Roztwory asfaltowe są używane głównie do gruntowania podłoży, a także do sklejania papy. Emulsje asfaltowe mogą być anionowe, - o długim czasie wiązania, nadające się do klejenia styropianu, kationowe - szybkowiążące, odporne na niską temperaturę, ale wykazujące duży skurcz, oraz lateksowe - tworzące warstwę trwale elastyczną o dużej odporności na kwasy i ługi (można je nanosić na wilgotne podłoże, nadają się do mocowania styropianu). 

Lepiki asfaltowe, do nanoszenia na zimno lub po podgrzaniu do odpowiedniej temperatury (około 120°C), ułożone w dwóch warstwach mogą stanowić samodzielną izolację przeciwwilgociową. Używa się ich także do klejenia papy i renowacji nieszczelnych powłok hydroizolacyjnych. 

Masy asfaltowe mogą być z dodatkiem gumy, kauczuku, polimerów, a nawet aluminium. Nadają się do izolacji przeciwwilgociowych i przeciwwodnych (po nałożeniu 3-5 warstw). 

Zaprawy mineralne są modyfikowane żywicami syntetycznymi, dyspersjami akrylowymi, emulsjami silikonowymi oraz kauczukowo-bitumicznymi, czyli substancjami nadającymi im wodoszczelność oraz elastyczność. Można z nich wykonywać zarówno izolacje przeciwwilgociowe, jak i przeciwwodne. Jedne tworzą po nałożeniu powłokę sztywną, inne elastyczną. Wiele z nich jest paroprzepuszczalnych.

Papy asfaltowe

Są to materiały od wielu lat stosowane w budownictwie, sprawdzone i ciągle udoskonalane. Nowoczesne papy mają dużą wytrzymałość mechaniczną i są elastyczne. Trudno je więc uszkodzić podczas układania i w czasie użytkowania. Ponadto są odporne na wiele substancji chemicznych, a także na promieniowanie UV. Dobierając rodzaj papy i ilość stosowanych warstw można wykonać każdy rodzaj hydroizolacji. 

Izolacja przeciwwilgociowa z papy na ławie fundamentowej, fot. J. Werner.

Papy mogą być do podłoża klejone lepikiem asfaltowym lub specjalnymi klejami. O wiele lepsze rezultaty jednak osiąga się stosując tzw. papy zgrzewalne, niezbyt logicznie nazywane termozgrzewalnymi (rozgrzewane palnikiem gazowym lub gorącym powietrzem i dociskane do podłoża). Najłatwiejsze do układania, ale i najdroższe są papy samoprzylepne. 

Wszystkie papy asfaltowe mają złożoną budowę, od której zależą cena i właściwości powłoki. Najważniejsze cechy pap to rodzaj osnowy, ilość zastosowanego asfaltu oraz sposób jego modyfikacji. Osnowa to rdzeń papy odpowiedzialny za jej wytrzymałość na rozciąganie. Najtańsza i najsłabsza jest tektura, nieco droższa, ale elastyczna i mocna - osnowa z tkaniny poliestrowej, najdroższa zaś, ale najbardziej wytrzymała (choć krucha) z włókna szklanego. 

Masa bitumiczna, czyli modyfikowany asfalt, pokrywa osnowę i stanowi barierę dla wody - tym skuteczniejszą, im jest go więcej. Ilość asfaltu określa tzw. gramatura czyli jego waga (w gramach) na 1 m2 papy; 400 g to niewiele (papy podkładowe), a 4000 g to dużo (bardzo dobre papy izolacyjne lub wierzchniego krycia). Nie mniej ważny jest rodzaj zastosowanej modyfikacji (elastomery SBS, APP, OCB, oksydowanie), od niego bowiem zależą właściwości asfaltu w niskiej i wysokiej temperaturze (od - 40°C do +150°C).

Tadeusz Lipski

fot. otwierająca: J. Werner