Jak montować oświetlenie ogrodowe? Poradnik krok po kroku

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 1. Narzędzia

Najwięcej wysiłku będzie wymagało wykonanie odpowiednich rowów, do czego niezbędny okaże się szpadel i łopata. W przypadku montażu lamp na betonowym fundamencie konieczne będzie użycie solidnej wiertarki udarowej, a jeszcze lepiej młotowiertarki z wiertłami SDS. Do podłączeń elektrycznych potrzebne będą: nóż, ściągacz do izolacji, szczypce płaskie, komplet wkrętaków o różnych rozmiarach oraz probiernik napięcia. Do dokręcania śrub i dławików przydadzą się klucze płaskie, a pistolet do klejenia na gorąco ułatwi mocowanie przewodów i wykonanie uszczelnień.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 2. Materiały

Dobór materiałów do oświetlenia ogrodowego uzależniony jest od zakresu planowanych prac oraz rodzaju zastosowanego osprzętu elektrycznego i oświetlenia.

Przy zakupie lamp ogrodowych należy zwrócić uwagę na klasę ochrony IP. Zaleca się stosowanie lamp o klasie IP 67 lub 68, które zapewniają wysoką odporność na działanie wody i pyłu. Należy również sprawdzić, jakie źródła światła można w nich zamontować, biorąc pod uwagę wielkość, rodzaj oprawki i napięcie pracy.

Planując rozmieszczenie gniazd elektrycznych, warto rozważyć zakup lamp zespolonych, które łączą w sobie oświetlenie i gniazdko, ułatwiając instalację. W przypadku oddzielnego montażu gniazdek, konieczne jest zastosowanie słupka z osłoną przed opadami oraz gniazdka o klasie ochrony IP 44 co najmniej.

Oddzielną rozdzielnicę należy wyposażyć w wyłączniki nadmiaroprądowe dla każdego obwodu (oświetlenie, gniazdka) oraz wyłącznik różnicowoprądowy o prądzie zadziałania 30 mA w celu ochrony przed porażeniem.

W zależności od przyjętej konfiguracji sterowania instalacją ogrodową, mogą być potrzebne czujniki czasowe, zmierzchowe i ruchu.

Dobór transformatora obniżającego napięcie uzależniony jest od wymaganej mocy oraz rodzaju oświetlenia. Żarówki halogenowe mogą być zasilane z dowolnego transformatora. Oświetlenie LED-owe na napięcie 12 V AC/DC wymaga zastosowania transformatora klasycznego na stalowym rdzeniu lub transformatora zgodnego z zaleceniami producenta lampy.

Może cię zainteresować

Agrowłóknina, geowłóknina oraz agrotkanina - co je różni? Kiedy sypać wapno na trawnik? Niebieski czy czarny? Kolor folii do oczka ma znaczenie! Jak ukryć kosz na śmieci na posesji? Jak zbudować kuchnię ogrodową? Czas na inteligentne ogrody! Jak ukryć szambo w ogrodzie? Nawadnianie. To łatwe. Skróć czas pracy z lakierobejcą – bejca i lakier za jednym zamachem! Ekologiczna nawierzchnia w ogrodzie i nie tylko - z czego ją wykonać? Z mieszkania w bloku na parterze prosto do ogrodu - z drewnianymi meblami ogrodowymi Jak zaprojektować ogród marzeń? Palisada - efektowna aranżacja ogrodu

Zobacz więcej Zwiń

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 3. Dobór i rozmieszczenie oświetlenia

Oświetlenie to nie tylko element dekoracyjny ogrodu, ale również czynnik zapewniający bezpieczeństwo i wygodę użytkowania. Dobrze rozplanowane punkty świetlne ułatwiają poruszanie się po posesji po zmroku, a także umożliwiają podłączenie do prądu elektronarzędzi ogrodowych.

Sposób rozmieszczenia i rodzaj lamp zależą od wielkości ogrodu i jego zagospodarowania. W przypadku rozległych terenów lub skomplikowanych aranżacji warto skorzystać z usług architekta krajobrazu, który zaprojektuje oświetlenie i dobierze odpowiednie lampy.

Jeśli decydujemy się na samodzielne zaplanowanie oświetlenia w już zagospodarowanej posesji, musimy najpierw rozważyć kwestie techniczne. Najważniejsze jest ustalenie napięcia zasilania oraz sposobu poprowadzenia przewodów - na powierzchni, w podłożu, czy też w oczku wodnym.

Lampy stojące są najłatwiejsze w montażu, gdyż przewody wyprowadzone są ponad grunt. Mogą być zasilane napięciem sieciowym 230 V (z gniazdka elektrycznego), co umożliwia podłączenie do nich sprzętu ogrodniczego.

Lampy wbudowane w grunt lub nawierzchnię (tzw. najazdowe) mogą być również zasilane napięciem 230 V, jednak komplikuje to ich podłączenie i stwarza ryzyko przebicia. Zaleca się stosowanie dla nich obniżonego napięcia 12 V, które jest niezbędne również do zasilania oświetlenia w oczku wodnym. Istnieje również możliwość zastosowania układu mieszanego 230/12 V z transformatorami obniżającymi napięcie w wybranych obwodach.

W rozbudowanych instalacjach warto zaplanować system sterowania, umożliwiający niezależne włączanie oświetlenia na wydzielonych obszarach.

Ze względu na oszczędność energii i długą żywotność, warto stosować źródła światła LED, które są przystosowane do obu napięć (230 V i 12 V).

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 4. Roboty ziemne

Pierwszym krokiem w montażu oświetlenia ogrodowego jest wyznaczenie lokalizacji punktów świetlnych. Trasy przebiegu wykopów oznaczamy palikami wbijanymi w ziemię, a na utwardzonym podłożu kredą. Podczas układania przewodów między punktami oświetleniowymi należy dążyć do prostoliniowości. Zaleca się zachować czytelny układ, z wyraźnymi zmianami kierunku pod kątem prostym.

W przypadku wykopu przechodzącego przez trawnik, należy najpierw wyciąć darninę i odłożyć ją na jedną stronę dołu, a ziemię na drugą. Przy montażu lamp najazdowych w nawierzchni z kostki brukowej konieczne będzie rozebranie pasa nawierzchni.

Problematyczne może okazać się poprowadzenie przewodów pod betonowym podjazdem lub inną twardą przeszkodą. W przypadku niewielkiej szerokości przeszkody, można wykonać w gruncie przebicie długą stalową rurą, którą należy pozostawić do czasu rozłożenia przewodów, ułatwiając ich przeciągnięcie.

Głębokość ułożenia przewodów zależy od sposobu użytkowania posesji. W obwodach z napięciem sieciowym zaleca się umieszczenie przewodów nie płycej niż 50 cm pod powierzchnią gruntu, czyli poniżej strefy prac ogrodowych. Przewody niskonapięciowe, nie stanowiące zagrożenia w razie uszkodzenia izolacji, można ulokować na głębokości co najmniej 30 cm, czyli poza obszarem oddziaływania szpadla podczas prac ziemnych.

Zaleca się sporządzenie planu ogrodu, na którym zaznaczone zostaną wszystkie punkty oświetleniowe oraz trasy doprowadzonych do nich przewodów. Ułatwi to uniknięcie uszkodzenia kabli w przyszłości.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 5. Układamy przewody

Przed rozprowadzeniem instalacji elektrycznej w ogrodzie, należy dobrać odpowiedni rodzaj kabla, kierując się jego obciążeniem i spadkami napięcia na dłuższych odcinkach.

W przypadku obecnie stosowanych lamp LED o mocy nie przekraczającej 10 W, prąd w obwodzie zasilania - nawet przy podłączeniu wielu punktów świetlnych - będzie na tyle mały, że nie ma potrzeby dobierania przekroju żyły do obciążenia. Wystarczy więc kierować się spadkiem napięcia.

Należy przyjąć, że spadek napięcia na zasilaniu nie powinien przekraczać 3% wartości nominalnej, czyli około 7 V. W praktyce, dla przewodów zasilających o długości do 50 m, można zastosować kable o przekroju żyły 1,5 mm².

Jeśli kablem zasilane będą również gniazdka ogrodowe, należy przyjąć obciążenie obwodu mocą 2-2,5 kW, co odpowiada przepływowi prądu o natężeniu ok. 12 A. W takim przypadku, potrzebny przekrój można obliczyć, korzystając z kalkulatora dostępnego w Internecie.

Przy zasilaniu bezpośrednim i bez możliwości sterowania oświetleniem, kabel może mieć tylko trzy żyły. W rozbudowanym systemie, gdzie planuje się centralne sterowanie oświetleniem lub zasilanie obwodu niskonapięciowego, potrzebny będzie kabel pięciożyłowy.

Podstawą przy zasilaniu napięciem sieciowym 230 V będzie kabel przystosowany do układania w gruncie o symbolu YKY 5 × 1,5 mm². Po jego ułożeniu w wykopie i obsypaniu ok. 20 cm warstwą gruntu, należy rozciągnąć niebieską taśmę ostrzegawczą.

W obwodach niskonapięciowych, przy znacznej liczbie lamp LED, pobierany prąd może osiągać duże wartości, ale z reguły nie przekracza 10 A, co odpowiada łącznemu obciążeniu 120 W. W praktyce możemy więc wykorzystać wielożyłowe przewody o przekroju 1-1,5 mm². Mogą to być zwykłe kable z żyłami w formie linki lub drutu.

Przewody zasilające wyprowadzamy w postaci zagiętej pętli, której długość musi pozwolić na wygodne podłączenie do nich opraw oświetleniowych.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 6. Mocujemy lampy stojące

Osadzanie lampy na słupku i montaż gniazdka przyłączeniowego najwygodniej wykonać z wykorzystaniem gotowego fundamentu w postaci betonowego bloczka fundamentowego. Typowy bloczek ma wymiary 24 × 38 × 12 cm. Wystarczy w nim wywiercić otwór na przewód oraz zagłębić kołki mocujące bazę lampy. Do wiercenia w betonie najlepiej nadaje się młotowiertarka z wiertłem widiowym SDS o średnicy 16-20 mm, ale w ostateczności można użyć zwykłej wiertarki udarowej. Otwory pod kołki rozporowe o średnicy 8 mm należy wywiercić w rozstawieniu odpowiadającym otworom montażowym w lampie.

Po przeciągnięciu przewodów przez otwór centralny bloczek fundamentowy osadzamy w gruncie na podsypce piaskowej, poziomując go w obu kierunkach. Istotne jest odpowiednie skorygowanie długości przewodów, aby można je było wygodnie połączyć z zaciskami i jednocześnie zmieścić w obudowie lampy.

Sposób podłączenia elektrycznego i ostateczny montaż lampy zależą od jej konstrukcji - szczegóły znajdziemy w instrukcji konkretnego modelu. Niemniej w każdym przypadku konieczne jest odizolowanie przewodów - zarówno z izolacji zewnętrznej, jak i żył - z zachowaniem ostrożności, aby nie uszkodzić jej w nieprzewidzianych miejscach.

Do zdjęcia izolacji potrzebny będzie ostry nożyk i ściągacz powłoki żył. Długość odizolowanej końcówki zależy od metody łączenia z oprawką lub zaciskami - przy szybkozłączkach standardowo wynosi ona 11 mm.

Zależnie od konfiguracji zasilania, przewody łączymy bezpośrednio z zaciskami lub z wykorzystaniem złączek rozgałęźnych. Najprostszy wariant to zasilanie końcowe, gdzie trzy przewody doprowadzamy do zacisków roboczych. Żyłę niebieską kierujemy do zacisku N (lub dowolnego roboczego), żółto-zieloną do zacisku ochronnego (uziemienia), a czarną lub brązową - do zacisku L (bądź drugiego roboczego).

Przy podłączeniu równoległym (zasilanie kolejnej lampy) żyły z dwóch końcówek przewodów w tych samych kolorach łączymy wspólnie do odpowiednich zacisków. Jeśli możliwe jest podłączenie tylko jednego przewodu, stosujemy złączki trójbiegunowe i wyprowadzamy z nich przewód zasilający.

Bardziej skomplikowane będzie niezależne podłączenie np. lampy i gniazdka. Wspólne mogą być przewody ochronny (żółto-zielony) i neutralny (niebieski). Odrębne żyły prądowe należy natomiast doprowadzić do odpowiednich zacisków.

Przed ostatecznym montażem lampy należy sprawdzić, czy zaciski śrubowe złączy są mocno dokręcone, a przewody nie mają uszkodzonej izolacji i swobodnie mieszczą się w obudowie lampy.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 7. Osadzamy oprawy najazdowe

Montaż oświetlenia wbudowanego w grunt lub nawierzchnię utwardzoną wymaga szczególnej staranności, ze względu na konieczność zapewnienia szczelności połączeń elektrycznych. Lampy tego typu charakteryzują się klasą szczelności IP 67 lub IP 68, co gwarantuje ochronę przed pyłem i wodą.

Przewód zasilający lampę prowadzony jest przez szczelny dławik gumowy zaciskany na obudowie. W zależności od konstrukcji, lampa może posiadać dwa dławiki, umożliwiające podłączenie jej do obwodu równoległego zasilania kilku punktów świetlnych. W przypadku jednego dławika, oprawa może pełnić funkcję końcową lub być zasilana napięciem 12 V - uszczelnienie dwóch równoległych przewodów jest niemożliwe.

Alternatywnym rozwiązaniem jest zastosowanie hermetycznych muf trójdrogowych, jednak ich koszt przewyższa cenę większości opraw. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednią średnicę przewodu zasilającego, warunkującą szczelność instalacji.

Przy niewielkiej liczbie lamp najazdowych, dopuszczalne jest stosowanie oddzielnego zasilania dla każdej z nich, z rozgałęźnika umieszczonego przykładowo w lampach stojących lub słupkach z gniazdkiem. Innym rozwiązaniem jest doprowadzenie napięcia 12 V i zastosowanie odpowiedniej lampy LED, co gwarantuje bezpieczne użytkowanie.

Lampy do montażu w gruncie i nawierzchni osadzane są w obudowie osłonowej, a miejsce ich montażu powinno zapewniać odpływ wody. Podłoże musi być przepuszczalne i nie znajdować się w zagłębieniu terenu. W razie potrzeby, zagłębienie należy wypełnić żwirem lub gruboziarnistym piaskiem.

Podłączenie do zacisków lampy odbywa się analogicznie do lamp stojących, a dławik uszczelniający przejście przewodu dokręcany jest po wsunie oprawy do obudowy.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 8. Gniazdka zasilające

Gniazdko elektryczne do podłączania elektronarzędzi ogrodowych może być:

• zintegrowane z lampą stojącą;
• zamontowane na oddzielnym słupku;
• osadzone w większej skrzynce rozdzielczej, w której zmieści się także transformator obniżający napięcie i osprzęt sterujący oświetleniem lub generujący efekty świetlne. Jako obudowę można wykorzystać gotowe skrzynki przyłączeniowe, a wyposażenie założyć na standardowej szynie montażowej TH. Skrzynkę osadza się na prefabrykowanym fundamencie, zaś wszystkie przewody wprowadza do środka od dołu.

Przy instalacji pojedynczego gniazdka elektrycznego na zewnątrz budynku, słupek i płytkę mocującą można wykonać samodzielnie. Natomiast samo gniazdko, o klasie szczelności co najmniej IP44, należy osłonić szerokim daszkiem. Takie rozwiązanie pozwala również na zamontowanie hermetycznej puszki rozgałęźnej, umożliwiającej zasilanie wielu lamp pojedynczym przewodem.

Należy pamiętać o zasadzie mocowania gniazdka zawsze od dołu. Pozwala to na ochronę obudowy przed wnikaniem wody ściekającej po przewodzie. Dostępny odcinek kabla warto dodatkowo zabezpieczyć plastikową rurką ochronną.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 9. Tablica rozdzielcza

Ogrodowa instalacja oświetleniowa i zasilająca gniazdka elektryczne musi spełniać wysokie standardy bezpieczeństwa, chroniąc przed zwarciem, przeciążeniem i przebiciem izolacji. Kluczowe elementy systemu, takie jak wyłączniki i zabezpieczenia, najlepiej umieścić w oddzielnej rozdzielnicy wewnątrz domu.

Istotnym elementem instalacji jest sterowanie oświetleniem. Można je realizować ręcznie za pomocą centralnego włącznika lub automatycznie, wykorzystując czujniki ruchu, zmierzchu lub zaprogramowany zegar.

Podstawową ochronę przed zwarciami i przeciążeniami zapewniają wyłączniki nadmiaroprądowe. Ich prąd zadziałania należy dobrać do mocy chronionego obwodu. W obwodzie oświetleniowym wystarczą produkty o prądzie 6 lub 10 A, natomiast dla gniazd zaleca się wyłączniki o natężeniu co najmniej 16 A, a w przypadku urządzeń o dużym prądzie rozruchu - nawet 20 A.

Dla zapewnienia maksymalnego bezpieczeństwa instalację należy wyposażyć w ochronnik różnicowoprądowy. Chroni on przed porażeniami w wyniku dotyku pośredniego i bezpośredniego, co ma szczególne znaczenie w przypadku urządzeń eksploatowanych na zewnątrz, ze względu na bezpośredni kontakt z gruntem, pełniącym jednocześnie funkcję uziemienia.

Sterowanie poszczególnymi obwodami oświetlenia można realizować centralnie lub lokalnie, stosując czujniki w dużych instalacjach z wydzielonymi strefami. Lampy wzdłuż ścieżek mogą włączać się automatycznie po zapadnięciu zmroku i świecić do rana, a modele dekoracyjne - jedynie przez kilka wieczornych godzin. Oświetlenie podjazdu może aktywować się w momencie otwarcia bramy, natomiast oświetlenie furtki - gdy ktoś przed nią stanie.

Instalacja oświetleniowa w ogrodzie - krok 10. Zasilanie niskim napięciem

Oprawy podwodne i inne urządzenia instalowane w oczkach wodnych stwarzają potencjalne zagrożenie porażeniem prądem. Dlatego też, kluczowe jest ich zasilanie bezpiecznym napięciem 12 V za pomocą odpowiedniego transformatora obniżającego. Nie ma potrzeby prowadzenia niskonapięciowych przewodów zasilających przez całą posesję - wystarczy podłączyć transformator bezpieczeństwa do najbliższego punktu z dostępem do napięcia sieciowego.

Transformatory bezpieczeństwa dostępne są w różnych klasach ochrony przed wnikaniem wody (IP), co pozwala dobrać odpowiedni model do panujących warunków. Ze względów estetycznych, zaleca się umieszczenie transformatora w zamykanej obudowie umieszczonej ponad poziomem terenu.

Moc transformatora powinna być dobrana do mocy pobieranej przez podłączone urządzenia niskonapięciowe. W przypadku oświetlenia, moc transformatora wyrażona w volto-amperach (VA) odpowiada w przybliżeniu mocy podawanej w watach (W). Wartość ta powinna być nieco wyższa od sumy mocy zasilanych urządzeń.

Należy pamiętać, że nawet przy zasilaniu bezpiecznym napięciem, wszystkie styki i złącza narażone na kontakt z wodą muszą być hermetycznie zamknięte. Przejścia przewodów przez dławiki i zamknięcia obudów powinny być solidnie dokręcone.

Do instalacji w oczkach wodnych nie należy stosować zbyt cienkich przewodów, ponieważ nie zapewniają one odpowiedniej wytrzymałości mechanicznej i mogą nie wytrzymać prądowego obciążenia. Przykładowo, podłączenie do transformatora obciążenia o mocy 100 W spowoduje przepływ prądu o wartości ponad 8 A, co może prowadzić do przegrzania i uszkodzenia przewodów.

Redakcja BudujemyDom
fot. otwierająca: Lilianna Jampolska