- Jak powstaje czad?
- Które urządzenia stwarzają zagrożenie zatrucia tlenkiem węgla?
- Jak działa czujnik tlenku węgla?
- Gdzie zamontować czujnik?
Jak powstaje czad?
Tlenek węgla CO popularnie zwany czadem w powietrzu - zwłaszcza miejskim - występuje niemal zawsze, ale w niewielki i nieszkodliwym stężeniu (poniżej 10 ppm) i jest efektem zanieczyszczenia powietrza wywołanego procesem spalania paliw zawierających węgiel zarówno w paleniskach np. kotłów grzewczych, jak i w silnikach spalinowych.
Teoretycznie w procesie całkowitego spalania z zawartego w paliwie węgla powinien powstać dwutlenek węgła CO2, który z reguły nie stwarza bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia ludzi. Jednak w praktyce z różnych względów część cząstek węgla nie ulega całkowitemu spaleniu, co doprowadza do wytworzenia toksycznego tlenku węgla. Najczęstszą przyczyną takiej reakcji jest niedostateczny dopływ powietrza, co dawniej wykorzystywano celowo do wytworzenia tzw. gazu świetlnego zasilającego miejską sieć gazowniczą, która obecnie zasilana jest gazem ziemnym.
W obecnie użytkowanych grzewczych instalacjach domowych potencjalnym źródłem tlenku węgla mogą być wszelkie urządzenia spalające węgiel, drewno, gaz czy olej, a decydujący wpływ na bezpieczeństwo ich użytkowania ma zapewnienie dwóch zasadniczych warunków - dostatecznego dopływu powietrza do spalania i wentylacji pomieszczeń.
Urządzenia, które stwarzają zagrożenie zatrucia tlenkiem węgla
Niesprawne funkcjonowanie urządzeń grzewczych i nieszczelności przewodów kominowych stwarzają realne zagrożeniem dla zdrowia, a nawet życia mieszkańców w wyniku wydzielania się i przenikania do pomieszczeń niezwykle trującego tlenku węgla - bezwonnego czadu. Już przy niewielkim jego stężeniu na poziomie 1% objętości - 10 000 ppm (parts per million) - powietrza doprowadza on do zgonu w czasie kilku minut. Przy znacznie mniejszej zawartości tlenku węgla pierwszym sygnałem o jego obecności będzie ból głowy, mdłości i wymioty oraz senność i apatia.
Na szczególnie niebezpieczeństwo narażone są osoby przebywające przez długi czas w pomieszczeniach nawet o stosunkowo niewielkim stężeniu tego gazu. W praktyce wypadki zatruć, w tym śmiertelnych, zdarzają się najczęściej w sypialniach oraz łazienkach wyposażonych w gazowe podgrzewacze wody. Do wypadków dochodzi też w wyniku ograniczenia wentylacji spowodowanej np. wymianą okien na szczelne, energooszczędne bez koniecznych nawiewników czy na skutek "ciepłochronnych" działań polegających na zasłanianiu wentylacyjnych kratek wywiewnych. Potencjalne zagrożenie stwarzają też niekontrolowane przewody kominowe, zwłaszcza, gdy występują nieszczelności między kanałami spalinowymi i wentylacyjnymi, w których pojawia się wsteczny ciąg.
Kotły węglowe umieszczane są z reguły w wydzielonych kotłowniach, w których musi być zapewniony dopływ powietrza zewnętrznego, jak i funkcjonować wentylacja wywiewna w kanale wyprowadzonym ponad dach. Przy szczelnym zamknięciu kotłowni z reguły pracujący kocioł nie stwarza zagrożenia zatrucia czadem, a ewentualne niesprawności funkcjonowania sygnalizowane są obecnością dostrzegalnego zadymienia. Znacznie groźniejsze są urządzenia grzejne w postaci pieców, tzw. kóz, czy kominków umieszczonych w pomieszczeniach użytkowych. Tam proces prawidłowego spalania może być zakłócony przez niedostateczny dopływ powietrza, co skutkuje również zmniejszeniem naturalnego ciągu kominowego i w efekcie ograniczonym przepływem spalin.
Szczególną uwagę należy zwrócić na prawidłowe doprowadzenie powietrza do wkładu kominkowego oraz szczelność odprowadzenia spalin - zwłaszcza przy zastosowaniu ogrzewania w systemie DGP. Umożliwi on - w przypadku nieszczelności w podłączeniu do komina - przemieszczanie się czadu po całym domu, co jeśli dotrze on do sypialni, może okazać się zabójcze.
Natomiast obecnie instalowane gazowe kotły i podgrzewacze wody to najczęściej modele z zamkniętą komorą spalania, które całkowicie zabezpieczają przed przedostaniem się tlenku węgla do pomieszczenia, w którym są zamontowane. Jednak starszego typu urządzenia często bez zabezpieczeń przed zanikiem ciągu należą do szczególnie niebezpiecznych - przyczyniły się one do wielu zatruć czadem. Sprzyja temu niewielka kubatura pomieszczenia, dość długi czas przebywania, a przede wszystkim ograniczony napływ świeżego powietrza przez zamknięte drzwi.
Sygnalizacja zagrożenia - czujnik tlenku węgla
Obecności tlenku węgla w pomieszczeniu nie można wykryć wzrokiem ani powonieniem - jest to gaz bezbarwny i praktycznie bezwonny, a stwierdzenie jego obecności wymaga zamontowania odpowiednich czujek mierzących i sygnalizujących poziom jego stężenia. Sercem takiego urządzenia jest sensor - najczęściej elektrochemiczny - który poprzez układ elektroniczny wywołuje reakcję alarmową po przekroczeniu ustalonego stężenia czadu w powietrzu.
Jako standardowe stężenie inicjujące alarm przyjmuje się 100 ppm, którego poziom utrzymuje się przynajmniej przez 10-40 minut, ale zależnie od modelu czułość czujnika może wynosić nawet poniżej 30 ppm. Podstawowa sygnalizacja realizowana jest poprzez donośny sygnał dźwiękowy oraz świetlny, a w przypadku wyposażenia w wyświetlacz również widoczny jest stan aktualnego stężenia czadu.
Dodatkowe funkcje to np. sygnał wyczerpania baterii czy utrata własności pomiarowych sensora. Czujniki uznane zostały za wyroby budowlane i powinny być certyfikowane na znak B, a okres użytkowania - ze względu na starzenie się sensorów - zależnie od modelu wynosi 3-10 lat. Podczas eksploatacji konieczne jest testowanie jego funkcjonowania w sposób pośredni za pomocą przycisku testowego lub sprawdzenie sprawności reakcji na obecność czadu z wykorzystaniem pojemnika z tym gazem.
Gdzie zamontować czujnik?
Tlenek węgla jest nieco lżejszy od powietrza, ale jednocześnie łatwo się z nim miesza, zatem może być rozprowadzany na znaczonej powierzchni zależnie od kierunku cyrkulacji. Podstawową zasadą jest instalowanie czujników w pomieszczeniach, w który długo przebywają ludzie i może tam docierać tlenek węgla z urządzeń wewnętrznych bądź w wyniku cyrkulacji powietrza.
Standardowo będą to łazienki z kotłem gazowym lub podgrzewaczem wody, pokoje dzienne, korytarze na każdej kondygnacji oraz sypialnie. Czujki z reguły instaluje się na wysokości ok. 1,5 m od podłogi w strefach swobodnego przepływu powietrza i w odległości przynajmniej ok. 2 m od potencjalnych źródeł czadu (kotłów, kominków, pieców). Nie powinny też znaleźć się w strefie intensywnego strumienia wentylacyjnego nawiewnego, w martwych obszarach we wnękach lub za zasłonami.
Autor: Redakcja BudujemyDom
fot. Netatmo
Dodaj komentarz